Rafstöð

Elliðaárstöð – 1921

Rafstöðin í Elliðaárdal var gangsett þann 27. júní árið 1921. Raforkan var fyrst framleidd með tveimur vélum en að lokum urðu vélarnar fjórar. Rafmagnið var svo flutt eftir háspennuraflínu að aðveitustöð á Skólavörðuholti. Rafstöðin hætti að framleiða rafmagn árið 2014 þegar aðfallspípan brast og er í dag safngripur í sjálfri sér. Má þar sjá tækjabúnað sem er sá elsti sinnar tegundar á landinu.

Rafstöðin er í hópi fallegustu bygginga í Reykjavík. Að utan er stöðin stílhrein, með rauðu bárujárnsþaki og bogadregnum gluggum, og hafa ófáir gestir á orði að hún minni helst á kirkju. Þegar inn er komið blasir við stórglæsilegur vélasalur, eins og þau þekkja sem skoðað hafa.

Fyrsta rafstöðin í Reykjavík

Með tilkomu Rafstöðvarinnar fjórfaldaðist rafafl í landinu. Hún var opnuð til almennra afnota af hans hátign Kristjáni konungi X. og Alexandrinu drottningu. Samtímis rafstöðinni var byggt íbúðarhús fyrir rafstöðvarstjórann og skömmu síðar hlaða og fjós með áfastri smiðju. Tveir verkfræðingar sáu um byggingaframkvæmdirnar við rafstöðina, Aage Broager Christensen og Guðmundur Hlíðdal. Talið er að Guðjón Samúelsson, húsameistari ríkisins, hafi teiknað stöðvarhúsið. Árið 1933 var byggð viðbygging við vesturgafl hússins. Innandyra er húsið að mestu leyti stór, fallegur salur þar sem vélasamstæður virkjunarinnar eru.

Elliðaárstöð lýsti í upphafi upp hálfa Reykjavík

Á fyrsta ári raforkuvinnslu í Elliðaárdal nægði raforkan úr Elliðaárstöð til að knýja helming raflýsingar í Reykjavík. Raforkuþörf jókst jafnt og þétt og þegar stærri virkjanir í Soginu og Búrfellsvirkjun voru komnar í notkun var orkan í Elliðaánum notuð þegar raforkuþörf var mikil, líkt og á veturna.

Orkunotkun hefur stórlega aukist

Í Elliðaárstöð voru framleidd 3,16 MW af raforku þegar mest var og myndi það í dag nægja til að knýja áfram 3500 heimili í eina klukkustund.

Raforka framleidd í nær 100 ár

Eldri aðfallspípa virkjunarinnar var tekin úr notkun árið 1964 og var þá talin ónýt. Voru báðar pípurnar fjarlægðar árið 1978 og ný pípa lögð í þeirra stað. Sú pípa brast árið 1998 og aftur árið 2014. Ljóst var að endurnýja þyrfti pípuna  en í stað þess var því ákveðið að stöðin myndi ljúka hlutverki sínu sem raforkuver.

Nýtt hlutverk Elliðaárstöðvar

Í dag hefur Rafstöðin fengið nýtt hlutverk. Í stað þess að framleiða raforku eru gestir og skólahópar fræddir um orku og auðlindir og er lögð áhersla á að virkja sköpunarkraftinn og hugvitið.